Trong môi trường kinh doanh đầy biến động, tư duy chiến lược không còn là lựa chọn mà là năng lực sống còn để bất kỳ ai trong vai trò quản lý hay lãnh đạo đều có thể thích nghi, dẫn dắt và tạo ra giá trị bền vững cho tổ chức. Tuy nhiên, tư duy chiến lược vẫn là “khoảng trống” của không ít nhà quản trị, đặc biệt là những người đang bước vào giai đoạn chuyển mình sự nghiệp.
Vậy tư duy chiến lược là gì?
Tư duy chiến lược (Strategic Thinking) là một chuỗi hành động có tính trình tự, nhằm đạt mục tiêu cụ thể với chi phí tối thiểu và hiệu quả tối đa. Tư duy chiến lược yêu cầu tổng hợp thông tin, đánh giá rủi ro và tưởng tượng các khả năng có thể xảy ra. Nói cách khác, tư duy chiến lược không đơn thuần là “lập kế hoạch dài hạn”, bao gồm:
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức ở cả bên trong và bên ngoài.
- Hình dung các kịch bản tương lai khác nhau và chuẩn bị phương án ứng phó.
- Đưa ra các quyết định nhất quán với định hướng dài hạn và mục tiêu chiến lược.
Tư duy chiến lược thể hiện qua điều gì?
Không chỉ là lập kế hoạch mà tầm nhìn xa trông rộng, khả năng đánh giá rủi ro, đưa quyết định đúng đắn và kết nối mục tiêu với hành động thực tế mới là yếu tố ảnh hưởng tới thành công của tổ chức Nhà quản trị cần có tư duy hướng tương lai, đồng bộ với định hướng doanh nghiệp, nhận diện yếu tố ảnh hưởng, lắng nghe đa chiều, đề xuất giải pháp mới và hiểu được tác động hệ thống của từng quyết định.
- Không ngừng đặt câu hỏi “Tại sao” và “Điều gì tiếp theo?”.
- Liên kết hành động ngắn hạn với mục tiêu dài hạn.
- Chủ động tìm kiếm và lắng nghe nhiều góc nhìn để ra quyết định.
- Hiểu rõ bối cảnh tổng thể và biết cách “phóng to” hoặc “thu nhỏ” góc nhìn đúng lúc.
- Có khả năng tưởng tượng tương lai nhưng hành động rất cụ thể, thực tế.
Một khảo sát của Zenger Folkman (Mỹ) trên hơn 60.000 lãnh đạo doanh nghiệp đã chỉ ra rằng: tư duy chiến lược là yếu tố phân biệt rõ rệt nhất giữa nhà quản lý trung bình và nhà lãnh đạo xuất sắc.
Tại sao tư duy chiến lược quan trọng hơn bao giờ hết?
Trong một nghiên cứu của Harvard Business Review, 97% lãnh đạo cho rằng tư duy chiến lược là kỹ năng quan trọng nhất để dẫn dắt doanh nghiệp thành công. Nhưng paradox nằm ở chỗ: chỉ khoảng 10–15% nhà quản lý được đánh giá là có tư duy chiến lược tốt.
Ở một nghiên cứu khác của McKinsey, các tổ chức có đội ngũ lãnh đạo chiến lược thường tăng trưởng nhanh hơn 2,1 lần so với các doanh nghiệp cùng ngành. Có thể nói, tư duy chiến lược không chỉ là năng lực giúp bạn sinh tồn trong môi trường VUCA (Volatility – Bất ổn, Uncertainty – Không chắc chắn, Complexity – Phức tạp và Ambiguity – Mơ hồ), mà còn là chìa khóa để tạo ra giá trị đột phá và tăng trưởng bền vững.
🔍 Nguyên tắc 6 bước rèn luyện tư duy chiến lược
Tư duy chiến lược hoàn toàn có thể rèn luyện được, không phải đặc quyền của thiên bẩm. Dưới đây là khung 6 bước đơn giản nhưng hiệu quả để bạn bắt đầu phát triển năng lực này:
Nhận diện mô hình (Pattern Recognition)
Nhìn thấy mô hình và xu hướng từ một hệ thống phức tạp thay vì chi tiết rời rạc. Nguyên tăc sđầu tiên này sẽ giúp bạn hiểu cách hệ thống vận hành để dự báo & ứng phó hiệu quả .
Phân tích hệ thống (Systems Analysis)
Xây dựng các mô hình tư duy đơn giản để phân tích và hiểu rõ mối liên kết hệ thống, từ đó có thể nhận biết tác động chuỗi của các quyết định.
Linh hoạt trong tư duy (Mental Agility)
Trong môi trường làm việc luôn biến động, người lãnh đạo cần linh hoạt trong suy nghĩ, biết chuyển đổi góc nhìn từ tổng thể đến chi tiết và ngược lại – đây chính là khái niệm “chuyển tầng tư duy” (level shifting). Người có tư duy chiến lược giỏi có thể:
– Nhìn nhận vấn đề ở tầm cao (chiến lược),
– Đi sâu vào chi tiết để phân tích (chiến thuật),
– Rồi lại quay trở lại góc nhìn tổng thể để đưa ra quyết định.
Giải quyết vấn đề có cấu trúc (Structured Problem-Solving)
Khả năng giải quyết vấn đề là điều ai cũng cần, nhưng điều quan trọng là giải quyết có cấu trúc. Tức là, bạn cần làm rõ:
– Đâu là vấn đề cốt lõi?
– Ai là người liên quan?
– Những công cụ, dữ liệu nào sẽ được sử dụng?
Đặc biệt, đây còn là một quá trình đồng thuận xã hội, nơi bạn cần sự ủng hộ của đội nhóm để giải pháp được triển khai hiệu quả. Tuy nhiên, mô hình này cần đủ linh hoạt để điều chỉnh nếu nhận ra vấn đề ban đầu chưa đúng hoặc giải pháp chưa phù hợp.
Xây dựng tầm nhìn (Visioning):
Một người lãnh đạo giỏi không chỉ nói chung chung về “một tương lai tươi sáng”, mà phải xác định cụ thể tổ chức sẽ đi đâu và cần đạt được điều gì. Tuy nhiên, tầm nhìn cần phải cân bằng giữa tham vọng và tính khả thi.
Nhạy bén chính trị (Political Savvy):
Nguyên tắc cuối cùng và cũng là thử thách lớn nhất chính là sự nhạy bén trong môi trường “chính trị nội bộ”. Dù bạn có thích hay không, “chính trị nơi làm việc” là điều không thể tránh khỏi. Điều quan trọng là bạn hiểu cách vận hành của nó và sử dụng nó một cách chân thành và có mục đích.
Như Watkins chia sẻ: “Điều tạo nên sự khác biệt giữa người dùng chính trị tổ chức để đạt được điều lớn lao và người dùng nó vì lợi ích cá nhân nằm ở mục đích và hành vi của họ.”
Leeds Beckett MBA – Môi trường lý tưởng để rèn luyện tư duy chiến lược
Chương trình Leeds Beckett MBA tại FSB được thiết kế để giúp học viên không chỉ tiếp cận kiến thức chuẩn quốc tế, mà còn thực hành tư duy chiến lược thông qua case study, thảo luận nhóm, project-based learning và phản biện đa chiều.
Một số học phần điển hình hỗ trợ phát triển tư duy chiến lược bao gồm:
– Strategic Management
– Leadership and Management Development
– Business Strategy Project
Đặc biệt, với đội ngũ giảng viên là các chuyên gia đầu ngành với nhiều năm kinh nghiệm học thuật và thực chiến doanh nghiệp, bạn sẽ có cơ hội học từ thực tế, phản chiếu lại tư duy của chính mình, và phát triển chiến lược phù hợp với bối cảnh Việt Nam và thế giới.
Tư duy chiến lược – Hành trang cần phải có của nhà lãnh đạo tương lai
Nếu bạn là một người trẻ đang khao khát vươn xa trong sự nghiệp, hoặc một quản lý đang tìm hướng phát triển bền vững cho đội nhóm, thì việc rèn luyện tư duy chiến lược là đầu tư có lợi tức cao nhất bạn có thể thực hiện. Đừng chờ đến khi phải “chữa cháy” mới học cách nghĩ chiến lược. Hãy bắt đầu từ hôm nay bằng việc đặt câu hỏi lớn hơn, mở rộng góc nhìn, và lựa chọn môi trường học tập phù hợp để bứt phá.
“Tầm nhìn không phải là khả năng nhìn xa mà là khả năng nhìn rõ trong khi mọi người còn đang hoang mang.” – Peter Senge